الکزاندربرنس: هیچ مردمی در مدیریت فتنه به اندازه‌ی آنان ناتوان نیستند.
نویسنده یادداشت: وحید عمر
اشاره: درسالیان اخیر کتابی درشرح احوال و اشتباهات برنس درکابل نیزدرانگلیس نشر شده است که دربازبینی تاریخ افغانستان بسیار اثر گذار است.
بعد از سال‌های زیاد سفرنامه‌ی الکساندر برنز به بخارا (Travels into Bukhara) را باز می‌خوانم. برنز در راه بخارا چند شب در کابل مهمان امیر دوست محمد خان و برادرش نواب جبار خان می‌شود. روزانه به جاهای مختلف از جمله بازار چهارچته کابل می‌رود و با مردم اختلاط می‌کند. شب ها با نزدیکان امیر و برادرش صحبت می‌کند.
برداشت خود را در یک پاراگراف چنین می‌نویسد. :« افغان ها ملت کودک‌منش استند. بدون مراسم با کسی دوست و دشمن می‌شوند. نمی‌توانند احساس خود را از هم‌دیگر پنهان کنند، به همان دلیل هر کسی با هر نیتی می‌تواند در میان شان رخنه کند. کلانترین عیب‌شان بخل و حسادت است که می‌تواند روابط‌شان را با نزدیک‌ترینان‌شان برهم زند. هیچ مردمی در مدیریت فتنه به اندازه‌ی آنان ناتوان نیستند. من از عاطل بودن شان در حیرت استم؛ می‌توانند تمام روز بی‌حرکت بنشینند و به هم‌دیگر نگاه کنند... با آن هم لباس خوب می‌پوشند و خوش و صحت‌مند استند. از خصوصیات ملی شان برداشت مطلوبی دارم.»
این تحلیل تقریبا 190 سال پیش نوشته شده است؛ محض شریک ساختن این‌جا می‌گذارم.