نگاهی به موضوع از قلم عبدالقدیرسامانی
سفر جنرال ندیم رضا، رئیس ستاد ارتش پاکستان به تاجیکستان که پس از سفر عمران خان به کابل صورت می‌گیرد، چه معنایی برای افغانستان و منطقه دارد؟
چند روز پیش برنامه گفتگویی در "Zoom" بود که از سوی بنیاد مولانا که در لندن مرکز دارد. این برنامه در پیوند به سفر عمران خان، نخست وزیر پاکستان، به کابل بود. درین برنامه که اقایان محمد اکرام اندیشمند و سید حامد علمی از جایگاه اهل خبره شرکت کرده بودند، بنده نیز حضور داشتم.
درین برنامه تاکید بنده برین بود که هر آنچه از تنش‌های سیاسی درین ۴۰ سال و حتی پیش از آن در منطقه ما صورت گرفته است، به تنش میان هند و پاکستان رابطه دارد که به نوبه خود زمینه و محملیست برای رویارویی قدرت‌های دور و نزدیک دیگر. با درد و دریغ فراوان که به خاطر نبود یک دید فراخ و استراتیژیک از جانب افغانستان، قربانی اصلی این تنش‌ها درین چهل سال کشور و مردم ما بوده است.
در حال حاضر کشمکش هند و پاکستان بر سر کشمیر وارد مرحله دیگری شده است. از میان بردن فقره ۳۷۰ قانون اساسی هند از سوی حکومت هندوگرای بی جی پی در سال ۲۰۱۹حالت خاص کشمیر را که دارای حاکمیت محلی بود پایان داد. این انکشاف که از بازیابی قدرت اقتصادی و نظامی هند سرچشمه می‌گیرد، وضعیت تازه‌‌یی در پیوند با ادعای ارضی دو کشور هند و پاکستان در مورد کشمیر و قلمرو های تاریخی آن ایجاد کرده است: هند حالا در موقعیتی است که مناطق شمالی، بالتستان و گلگیت در هم‌سایگی بدخشان و واخان را نیز ادعای ملکیت می‌کند.
از سوی دیگر، چین مدعی دیگری درین ماجراست. چین نه تنها بخشی از کشمیر در شرق (اقصای چین)را اختیار دارد بلکه با احداث شاهراه قراقروم که تا کنون بیش از ۶۰ میلیارد دالر در آن مصروف شده و کاشغر، در سین‌کیانگ، را به بندر گوادر در ساحل جنوبی پاکستان مشرف به دریای عمان وصل می‌کند، یکی از طرف‌های عمده رویارویی اقتصادی و استراتتژیک در این منطقه است.
پاکستان از رقابت هند با چین و همچنان از تلاش چین برای رسیدن به خلیج فارس در مقابله با هند بهره‌جویی می‌کند. حفظ مناطق شمالی برای پاکستان حیثیت حیاتی دارد. منطقه آزاد کشمیر و مناطق شمالی شاهرگ‌های حیاتی پاکستان را در خود دارد. سه تا از پنج دریایی که پاکستان را آب و نان می‌دهد از همین مناطق سرچشمه می‌گیرد. این سه دریا عبارت اند از سند، جهلم و چناب. البته دو دریای دیگر یعنی راوی و ستلج نیز از کشمیر هند وارد پاکستان میشوند. گفتنی‌ست که نام پنجاب از همین پنج دریا گرفته شده است.
پس پاکستان و چین در منطقه‌یی که افغانستان و تاجیکستان با آن سرحد دارند، با هندوستان شاخ به شاخ اند.
در حالی که سه کشور هند، پاکستان و چین همیشه روی منافع ستراتیژیک خود در برابر هم قرار دارند، در کشور ما هیچ‌گونه استراتیژی ملی برای تامین منافع کشور وجود ندارد، بلکه برنامه‌های نهایت سخیفانه قومی جای بینش بزرگ و دراز مدت را گرفته است. در حالی که پاکستان با تمام قوت از طالبان منحیث نیروی ذخیره خودش استفاده می‌برد و شب روز سرگرم دپلوماسی است، رژیم اشرف غنی به فکر کوچی‌نشین سازی و اشعال قومی بدخشان توسط کوچی‌هاست. اینست کوچی‌کراسی و فاشیزم منحظ و رسوای قومی که دلیل اصلی و دایمی نقاق، عقب‌ماندگی و بی‌ثباتی در کشور ما بوده است. کشورهای دیگر منافع ملت خود را دنبال می‌کنند، اما کشور ما قربانی دیدگاه‌های بدوی و عقب‌مانده قومی و قبیلویست.
اگر تعقل و وجدان بیدار رهنمای عمل سیاسیون در کشور ما شود، از ذهنیت قومی (دا پشتونستان زمونژ) باید برون شده و کشور در تصویر و چهارچوب معادلات بزرگی که سرنوشت منظقه را شکل می‌دهند ارزیابی گردد. کوچی‌سازی بدخشان و جای‌دادن پشتون‌ها در بدخشان این منطقه را دچار جنگ و منازعات داخلی خواهد کرده که نه تنها از تحولات احتمالی در منطقه بهره‌یی نخواهیم برد بلکه بی‌ثباتی در کل کشور را تداوم خواهد بخشید.
دپلوماسی پاکستان در پیوند با چین و تاجیکستان فعالیت هندی‌ها در افغانستان را تشدید خواهد بخشید. حالا بر ماست که دریابیم منحیث مهره هند عمل می‌کنیم یا درین ماجرا همچون آزادگان، به دنبال منافع خودمان استیم؟ منافع ما چیست و چگونه تامین می‌شود؟
نقشه: از روی سریال مستندی گرفته شده است که در مورد کشمیر در سایت امازون نشر شده است.
از برگه رحيل صاحب
عکس: از صفحه فیس‌بک رئیس جمهور تاجیکستان