طرح ماین‌‌گذاری در زبان فارسی!

کاوه جبران

ادبیات اصیل افغانی؛ یعنی همان ادامه‌ی پروژه‌ی ماین‌‌گذاری در زبان فارسی.

شماری از شاهان افغانستان پیش از داوود خان خواستند زبان افغانی (پشتو) را رشد دهند. آن‌ها دریافتند که در حضور زبان فارسی با ادبیات غنی‌ و تاریخی‌اش در این کشور، نمی‌توانند زبان افغانی را بالای فارسی مسلط کنند. آن‌ها راه‌های مختلفی - از جمله عوض‌کردن نام فارسی به دری - را تجربه کردند که نتیجه‌ی مطلوب نداد.

سپس داوود خان همین راه پدران خود را ادامه داد و مسیر خطرناکی را انتخاب کرد. او با یک تصمیم خطرناک، شماری از زبان‌شناسان شوروی وقت را دعوت کرد تا راه‌های تضعیف فارسی در افغانستان را بسنجند. دانشمندان ازبیکستانی برای داوود خان پیشنهاد کردند تا در زبان فارسی "ماین" بکارد. منظور ماین‌کاشتن این بود که در هر جمله‌ی فارسی بین دو تا چند واژه‌ی پشتو را زیر نام مصطلحات ملی وارد کنند. تجربه‌‌ای که در آسیای میانه (ازبکستان) برای از میان‌برداشتن فارسی از طرف روس‌ها نتیجه داده بود و اکنون در افغانستان نیز تقریباً نتیجه داده‌است.

بنابراین، ادبیات اصیل افغانی مقوله‌ی تصادفی نیست که فرمان‌اش از سوی رییس‌جمهور غنی صادر می‌شود. ادبیات اصیل افغانی؛ یعنی همان ادامه‌ی پروژه‌ی ماین‌‌گذاری در زبان فارسی است که پس از داوود خان تا کنون تطبیق می‌شود. رعایت مصطلحات ملی، نام دیگر فرایند ماین‌‌‌گذاری است که طی آن، زبان فارسی به زبان اصیل افغانی مبدل خواهد گشت. متن فارسیِ ادبیات اداری حکومت بی‌جهت پر از واژه‌های پشتو و انگلیسی و فرانسه‌یی و عربی نیست. حالا هم که می‌خواهند در دانشگاه‌های خصوصی ادبیات اصیل افغانی رعایت شود، اتفاق خاصی نیفتاده؛ فقط ابعاد ماین‌گذاری زبان فارسی گسترش پیدا کرده‌است.

پ.ن: ما برعکس دیگران، همواره طرف‌دار رشد بقیه زبان‌ها بوده‌ایم؛ اما نه به قیمت تبعیض و نابودی ارزش‌های دیگران.

یادداشت: اگر بخواهیم جلو نابودی زبان فارسی را بگیریم، از کاربرد مصطلحات به اصطلاح ملی بگذریم و واژه‌های ناب فارسی را به‌کار ببریم.